Gelden de Verlichte idealen ook voor onze
samenleving?
De 18e eeuw is de
eeuw van de Verlichting of Redelijkheid. Onderzoekers, Verlichters genoemd,
vonden dat de samenleving moest worden onderzocht net zoals de natuur; op een
redelijke manier. Belangrijk tijdens de Verlichting was de ratio, het menselijk
verstand. De Verlichting was een tijdperk waarin men dacht superieur te zijn
aan de vorige jaren. Men was opgestaan uit het duister en gekomen in het licht.
Hiermee zou men alles kunnen begrijpen en uit kunnen leggen. Verlichters hadden
verschillende idealen. Zo wilden zij vrijheid op gebieden als
drukpers, handel, meningsuiting en
godsdienst. Bestuur werd geregeld volgens het principe van volkssoevereiniteit
en regeringen moesten hun beleid op wetten baseren die voor iedereen gelijk
waren; een grondwet dus. Mensen moesten mondiger worden gemaakt,
er moest verbetering van onderwijs en opvoeding komen en verdraagzaamheid werd
een belangrijk begrip. Het was de hoogste tijd het roer om te gooien.
De genoemde idealen waren erg vooruitstrevend voor
hun tijd. Tegenwoordig vinden we godsdienstvrijheid en gelijke wetten maar
normaal. Maar zijn wij nu op het punt, zoals de Verlichting een paar eeuwen
geleden hoopte? Hebben wij de verlichte idealen weten te handhaven?
Laten we beginnen met de vrijheid van
meningsuiting. Een veelbesproken punt in onze maatschappij, want wanneer kan
iets niet meer door de beugel en wordt het gerekend tot discriminatie?
Tegenwoordig kun je niet zomaar alles meer zeggen wat er in je op komt. Prima,
in principe, maar ik ben van mening dat er te snel naar het woord discriminatie
gezocht wordt. Het lijkt wel alsof de vrijheid van meningsuiting enigszins is
ingeperkt.
Dat men ten tijde van de Verlichting verzon dat er
wetten moesten komen die voor iedereen hetzelfde waren, was bijna ondenkbaar. De
wereld stond in deze tijd nog bol van de absolutistische vorsten. Dit ideaal, het
ideaal van de grondwet, hebben wij kunnen verwezenlijken. Nog steeds is de
grondwet voor ons als burger bijzonder belangrijk en dagelijks worden er
beroepen op de grondwet gedaan.
Mondigheid van mensen nam toe, naarmate het volk
zich steeds meer met de regering mocht bemoeien en toen er politieke partijen
kwamen, was de volksopinie goed te horen. Mensen zijn dus zeker mondiger in
deze tijd als het gaat om politiek. Althans, in de meeste landen. Er bestaan
natuurlijk nog steeds landen met een communistisch regime waar wordt
geregeerd met harde hand. Hier heeft het volk niet zo veel te zeggen.
Vrijheid van godsdienst. Ook hier horen we veel
over de laatste tijd. Wanneer gaat iemand nou te ver in zijn geloofsuitingen? Daar zijn we het met zijn allen nog niet over uit. Tegenwoordig moeten we
geloven aan verschillende geloofsoorlogen en aanslagen in de naam van een
bepaalde religie. Heeft het ideaal van verdraagzaamheid onze eeuw wellicht niet
bereikt?
Zoals we kunnen zien, zijn vele idealen vanuit de
Verlichting in onze eeuw gehandhaafd. De vraag is of we ooit de perfecte
Verlichte samenleving kunnen worden? Kunnen we aan alle idealen voldoen, zonder
dat er iets met elkaar botst? Is het niet zo dat sommige idealen, ook alleen
idealen kunnen zijn. De hoop naar verandering, terwijl we weten dat deze niet
zal komen.
